Konumuz Yüksek Frekans Koklayıcı . Diyelim ki 144 veya 432 MHz. bandında çalışan bir el telsiziniz var. Derken gözünüz dergilerde gördüğünüz bir antene takılıyor. Cihazınızın orijinal anteninden daha kazançlı olduğunu iddia eden bu antenden bir tane alıyorsunuz. Büyük bir hevesle anteninizi cihazınıza takıp QSO denemelerine başlıyorsunuz. Ama hayret devamlı konuştuğunuz arkadaşlarınız sinyalinizin gücünde her hangi bir değişim olmadığını söylüyorlar size.
Diğer bir örnek ise kısa dalga vericinizde konuşmaya başladığınızda mutfaktaki floresan lamba yanıp sönmeye başlıyor ya da evdeki radyo ve televizyonlar gürültülü sesler çıkarıyor. Acaba neden?
İlk örneğimizde aldığınız anten aslında kauçuk bir boru içine yerleştirilmiş bir bakır tel parçasıdır ve sağladığı iddia edilen kazanç ise sadece reklam amaçlı bir abartıdır. İkinci örnekte ise ya cihazınız, ya da anten ile arasındaki koaksiyel kablo RF kaçağı yapmaktadır veya bu kaçak koaksiyel kablonuzun şase bağlantısı açık olduğundan oluşmaktadır.
Bu ve buna benzer sorunların kaynağını bulmak için ya on binlerce liralık profesyonel aletler ya da ev yapımı ve toplam maliyeti (10) TL’sini geçmeyecek basit bir koklayıcı kullanabilirsiniz.
“Koklayıcı” kelimesi aslında İngilizce “sniffer” kelimesinin birebir tercümesi. Türkçe’de bu amaçlı devreler için “algılayıcı” kelimesi kullanılıyor ama üstteki karikatürü kullanabilmek için ben “koklayıcı” kelimesini tercih ettim. “Koklayıcı” ya da diğer adı ile “algılayıcımız” çok geniş bir frekans bandında yakınlarında yayınlanan RF enerjisini algılayıp bunu üzerindeki ölçü aletinde göstermektedir.
Şemamızın yapımı çok basit. Bir plastik kutu, bir BNC soket, dört kondansatör (100nF), iki diyot (OA95, 1N34A, AA116), bir direnç (10kΩ), bir şok bobini (100µH), bir potansiyometre (10kΩ), bir düğme ve bir VU Metre (500µA).
Çalışma prensibi ise çok basit. Antenden gelen RF sinyali iki Germanyum diyotla yapılan doğrultucu/ikileyici devreden geçtikten sonra üzerindeki kalan RF, kondansatör ve şok ile yapılan filtre devresinde temizlendikten sonra VU Metremizi beslemektedir. Burada duyarlılığın arttırılıp azaltılması için VU Metre ile devre arasına bir potansiyometre konulmuştur.
İlk önce plastik kutumuzda VU Metre, potansiyometre ve BNC soket için gerekli delikleri açalım.
Ardından devremizi delikli pertinaks üzerine monte ediyoruz.
Sonra delikli pertinaksın devremizin kapladığı bölümünü vidalama delikleri için pay bırakarak kesiyoruz. Kutuyu elimizde tutarken elimizin devre üzerinde etkisi olmaması için devremizi bir şekilde metal bir koruma içine almamız gerekiyor. Ben bu amaç için marketten aldığım alüminyum yemek kabını keserek kullandım. Tanesi (15) kuruş ve kolayca kesilip şekillendirilebildiği için benim kolayıma geldi.
BNC soketi alüminyumu döşedikten sonra kutuya vidaladım böylece soketimizde topraklama ile doğrudan bağlandı.
Alttaki resimde alüminyumu nasıl şekillendirdiğimi ve parçaları nasıl yerleştirdiğimi görebilirsiniz. Alüminyumu keserken üzerini de kapatacak şekilde bir parça bıraktım ve onu da ikinci resimde görebilirsiniz.
Ardından da devreyi önce BNC sokete, sonra potansiyometreye, ve potansiyometreyi de VUmetreye bağladım. Ve kapağı kapattıktan sonra vidaladım.
Ve sıra geldi test etmeye. Önce evde el cihazını kullanarak 144 MHz bandında denedim. İki cihazda çok yakın olduğu için VU Metrenin ibresi sonuna kadar gidip gürültülü bir ses çıkararak vurdu.
Ardından potansiyometreyi ayarlayarak tam sapmayı elde ettim ve evdeki diğer antenlerimi denemeye başladım. Antenler üstten alta doğru, 144 ve 432 MHz. de kazançlı olduğu iddia edilen bir anten, sadece hava bandı ve 144 MHz için olan çok kısa bir anten ve en alttaki de “fare kuyruğu” olarak anılan ince ve çok esnek bir anten.
Orijinal antendeki sapmayı tam skala olarak ayarladıktan sonra ilk önce 144-432 MHz. antenini takıyoruz ve mandala basıyoruz.
İbremiz orijinal antenin gösterdiğinden fazlasını gösteriyor, bu demektir ki bu antenden çıkan enerji orijinal anteninkinden de fazla. Sonra hava bandı ve 144 MHz. anteninde aynı denemeyi yapıyoruz.
Resimde görüldüğü gibi sapma orijinal antenden daha düşük, demek ki çıkan enerji daha az. En son olarak ta fare kuyruğunu deniyoruz.
Her ne kadar bu okumalar hassas olarak antenlerden çıkan gücü göstermiyor olsa da yinede basit bir alet ile yapılabilinecek bir değerlendirme ölçümü için yeterli.
Ardından el cihazına çatıdaki antenden gelen koaksiyel kabloyu bağladım ve mandala bastım. Potansiyometre sonuna kadar açıkken bile ibrede en ufak bir sapma bile olmadı. Yani hem kablo sağlam hemde ucundaki konnektörün bağlantısında bir problem yok.
Cumartesi günü de devreyi dernek lokalindeki HF vericide denedim. Vericiden çıkış yapıldığında ibre de az bile olsa bir kıpırdanma oluyordu. Her ne kadar Rebi, TA2BN, bunun çatıdaki YAGI antenden gelen radyasyon olduğunu söylese de ben yine kablolardan kaçan bir RF olduğuna eminim. Nedeni ise vericiye yaklaştıkça ibredeki sapmanın artması.
Aslında basit ama o kadar da kullanışlı ve radyo amatörü için gerekli bir alet. En azından komşularınız sizden kaçan RF ten şikayet etmeye başlamadan önce bu aletle kendiniz farkedip gerekli önlemleri alabilirsiniz.
Bu daireyi çizdikten sonra anteni besleyecek telsiz cihazınızı düşük bir güce ayarlayın, bu işlem için (1) ile (10) Watt arası bir güç yeterli olacaktır. Çizilmiş olan bu dairenin anteninizin en yüksek enerji çıkarttığını tahmin ettiğiniz noktasına bir işaret koyup bu işaretten başlamak üzere çizdiğiniz daireyi eşit parçalara bölün. Noktalar arası yarım metrelik mesafe yeterli olacaktır. Bu işlem bittikten sonra anteninizi kullanılacak frekansta SWR’si en düşük olacağı noktada enerjileyin.
N4MNS’in sizlere yaptırdığı bu koklayıcıyı ilk koyduğunuz noktada yere koyarak potansiyometre ile ibrenin kırmızı alanın başladığı noktaya kadar sapmasını sağlayın. Bu nokta sizin referans noktanız olacaktır. Bir kağıda yerdeki daireye benzer bir daire çizerek bu daireyi de yerdeki dairedeki gibi ayni adette eşit parçaya bölün. Bundan sonraki işlemin kolay olması için daire yarıçapını 10 cm. olarak alın.
Daire merkezini de mutlaka işaretleyin. Elinizdeki bu kağıdın üzerine koklayıcıyı koyduğunuz her noktada ölçtüğünüz değeri ilk noktaya oranlı olarak yazın. İlk nokta sıfır olarak alınacaksa diyelim ki ikinci noktadaki okuma (0) ile beyaz çizgideki birin tam arasında ise (-0.5) yazılacak. Eğer ibre beyaz çizgide (5) rakamının üzerinde ise (– 5) yazılacak. Bu işlemin tam tersi olmak üzere eğer ibre herhangi bir noktada kırmızı üzerinde ise okunan rakam + (pozitif) olarak kayıt edilecek.
Bütün noktalardaki ölçme tamamlandığında elinizdeki kağıt ile masaya oturun ve bundan sonra anlattığım işlemi yapın.
Bir cetvelle cetvelin sıfır noktası kağıdınızdaki dairenin orta noktası olmak üzere ilk noktadan başlayarak ölçüm yaptığınız her bir nokta için dairenin merkezinden ölçüm yapılan nokta yönünde ölçtüğünüz değeri kullanarak bir nokta koyun. Eğer ölçülen değer pozitif (1) ise nokta daire merkezine göre (11) cm. uzaklıkta olacaktır, eğer ölçüm (-3) ise nokta daire merkezine (7) cm. uzaklıkta olacaktır. Bütün bu noktaları işaretledikten sonra ilk noktadan başlayıp bütün bu noktaları birleştirin önünüze EzNec anten modeli olarak gösterilen çizim çıkacaktır.
Bu yazı ilginizi çektirse; diğer ölçü aletleri ve ölçümlerle ilgili makalelerimize de göz atabilirsiniz.
