5 TL ile ne yapabiliriz? Zor bir soru, bir şişe suyun 100 kuruş olduğu yerde 5 lira insanı bir yerlere getirmez diye düşünebiliriz. Hele konu elektronik olduğunda ve aynı soruyu “3 liralık bir test devresi ile ne test edilir” şeklinde sorduğumuzda cevap mutlaka “hadi canım” şeklinde kibarca cevaplamadan tutun da “kardeşim işin gücün yok mu senin?”e uzanan türlü çeşitli olabilir. Ama bu sizi korkutmasın, şaka gibi görünse de bir pil, bir LED, bir direnç ve krokodillerden yapılan bu devre ile bir sürü parçayı test edebileceksiniz. Ama tabi “transistörün sağlam olduğunu anlamam yetmez, HFe’sini de isterim” diyenlerdenseniz o zaman size Karaköy ya da Kadıköy pasajındaki ölçü aleti satan yerleri salık verebilirim ancak.
Devremiz parça testinden başka baskılı devre yollarının ya da kabloların ve bağlantı noktalarının iletkenliğini de gösterebiliyor.
Test ettiği parça ya da yolun üzerinden düşük bir akım geçirerek iletkenliğini bağlı olan LED’din ışığının yanma gücü ile bize gösteriyor. Buna göre;
- -Parlak yanan LED = ölçülen parça ya da yolun direnci 1KΩ dan düşük
- -Zayıf yanan LED = ölçülen parça ya da yolun direnci 1KΩ ile 10KΩ arasında
- -Sönük LED = ölçülen parça ya da yolun açık veya kopuk ya da direnci 10KΩ dan fazla
Devreyi kullanmadığınız zaman ya pili çıkarmanız ya da krokodilleri bir yere ya da kendi kendilerine değmeyecek şekilde yalıtmanız gerekir, yoksa durduğu yerde piliniz bitecektir. Ama isterseniz 50 kuruş daha verip bir anahtar takıp devrenizide kutuya yerleştirebilirsiniz.
Gerekli parçalar:
 Eğer hala bu devrenin basit ve çok işe yaramayan bir şey olduğunu düşünüyorsanız alttaki test listesini okuyana kadar sabredin! |
- Direnç: 390 Ω
- Kırmızı LED 5mm çaplı
- 9V PP3 pil için pil konnektörü
- Krokodil, kırmızı ve siyah
- Delikli pertinaks
Delikli pertinaksa üstten bakış
Delikli pertinaksa alttan bakış
Devre o kadar basit ki burada oturup nasıl monte edeceğinizi adım adım anlatmaya gerek yok. Bakırlı pertinaksı resimdeki ölçülerde kestikten sonra işaretli deliklere parçaları yerleştirip lehimleyin, ve bu kadar basit.
Gelelim devremizi nasıl kullanacağımıza.
Kablo ve devre yolu takibi
Krokodillerimizden birini test ettiğimiz kablo ya da yolun bir ucuna, diğerini de öbür ucuna değdiriyoruz;
LED parlak ışık veriyor = İletim var
LED ışık vermiyor = Devre açık
Yalnız bu arada dikkat etmeniz gereken baskılı devre yolu ya da kablonun üzerinde lehimlenmiş başka parçalar olup olmaması. Eğer başka parçalar varsa bunlar bazen yanlış okumaya da yol açabilirler. Bunun önüne geçmek için teste başlamadan önce devrenin şemasından, yoksa çıkarmanızı tavsiye ederim, o hat üzerine bağlı parçaların ne olduklarına ve değerlerine bakmanız ve buna göre değerlendirme yapmanız gerekir. Aynı zamanda üzerinde yarı iletken bağlı devrelerde + ve – bağlantıların yönünü değiştirerek ölçümü tekrarlamanızda fayda var. Eğer devre üzerinde bir diyot veya transistör varsa bunlar bir yönde akış sağlayarak LEDin açık devrede bile yanmasına neden olabilirler, ter bağladığınızda akış duracağı için eğer iletim yoksa LED sönük kalacaktır.
Baskılı devre testi yaparken sadece iletim değil aynı zamanda yan yana giden yollar arasında kısa devre ya da atlama olup olmadığını da test etmelisiniz. Bazen elle yapılan lehim taşarak yandaki yola iletkenlik sağlayabilir. Veya baskılı devreyi kendiniz yaptıysanız yollar arasında gözle görülmeyecek kadar ince bakır köprüler erimeden kalmış olabilir.
Parça testi
Krokodiller test edilecek parçanın iki ucuna bağlanır. Eğer aşağıdaki tabloda belirtilmedi ise kutupların yönü önemli değildir.
| Parça cinsi | Sağlam olması durumunda görülecek bulgu |
| Direnç
| LED parlak ışık veriyor = Direnç değeri 1KΩ dan düşük LED kısık ışık veriyor = Direnç değeri bir kaç KΩ LED sönük = Direnç değeri 10KΩ dan yüksek ya da açık devre |
| Potansiyometre
| İki dış ucuna bağlandığında dirençlerdeki okumaya benzer okuma verir.Bir kenar ucu ile orta uç arasına bağlandığında değeri değiştirildiğinde okunan direnç değerine göre LEDin parlaklığı değişir. Tam bir test yapmak için orta uç ile iki dış uç arasında ayrı ayrı testler yapılmalıdır. Ama potansiyometrenin değeri 10KΩ dan yüksek ise LED sadece 10KΩ sınırları içinde reaksiyon gösterir. |
| Diyot
| İki adımlı test, sağlam diyot için ilk adımda LEDin yanması ve 2. adımda sönük olması gerekir.1-Kırmızı aligatör anota ve siyah aligatör katoda (çizgili uç) bağlandığında diyot sağlamsa LED parlak ışık verir. 2-Siyah aligatör anota ve kırmızı aligatör katoda (çizgili uç) bağlandığında diyot sağlamsa LED sönük kalır. |
| Zenner Diyot
| İki adımlı test, sağlam diyot için ilk adımda LEDin yanması ve 2. adımda sönük ya da kısık ışıklı olması gerekir.1-Kırmızı aligatör anota ve siyah aligatör katoda (çizgili uç) bağlandığında diyot sağlamsa LED parlak ışık verir. 2-Siyah aligatör anota ve kırmızı aligatör katoda (çizgili uç) bağlandığında |
| LED
| Kırmızı aligatör anota ve siyah aligatör katoda (çizgili uç) bağlandığında diyot sağlamsa LED parlak ışık verir, aynı anda test edilen LED de parlak yanar.Siyah aligatör anota ve kırmızı aligatör katoda (çizgili uç) bağlandığında diyot sağlamsa LED sönük kalır. |
| Transistör B = baz C = kollektör E = emetör  | Her iki bacak testinde test devremizi önce kırmızı-siyah sonrada siyah-kırmızı olarak bağlayacağız. Sağlam transistörde alttaki okumalar olmalıdır.Alttaki okumalar sağlam NPN transistör içindir: C ile E arası – İki yöne de LED sönük B ile C arası – Kırmızı krokodil B de iken LED parlak, ters yönde LED sönük B ile E arası – Kırmızı krokodil B de iken LED parlak, ters yönde LED sönükAlttaki okumalar sağlam PNP transistör içindir: C ile E arası – İki yöne de LED sönük B ile C arası – Siyah krokodil B de iken LED parlak, ters yönde LED sönük B ile E arası – Siyah krokodil B de iken LED parlak, ters yönde LED sönük |
| Kondansatör <1µF
| LED sönük Yalnız unutmayın ki açık devre bir kondansatörde aynı neticeyi verir. |
| Kondansatör >1µF
| Kutuplara devremizi bağladığımızda kondansatör şarj olurken LED’imiz kısa bir süre yanar. 1µF’a yakın değerlerde bu çok kısa süren bir çakmadır. Ama sığa büyüdüğünde yanmanın süreside uzar. Ardından kutupları ters bağlayarak test ettiğimizde de aynı şekilde bir okuma elde ederiz. Eğer 10µF üzeri kondansatörlerde bu çakmayı görmezsek kondansatörümüz bozuk demektir. |
| LDR Işığa duyarlı direnç  | LDR parlak ışık altında iken LED parlak ışık verir LDR normal oda ışığı altında iken LED kısık ışık verir LDR karanlıkta iken LED sönük kalır |
| Termistör
| NTC Termistör ısındıkça LED parlak ışık verir Termistör soğudukça LED ışığı azalarak sönerPTC Termistör soğudukça LED parlak ışık verir Termistör ısındıkça LED ışığı azalarak söner |
| Lamba
| LED parlak ışık verir, ama lamba yanmaz çünkü geçen akım test edilen lambayı yakmak için yeterli değildir. |
| Anahtar
| Kontaklar devre tamamladığında LED parlak ışık verir Kontaklar açıkken LED sönük kalır |
| Sigorta, Hoparlör, Motor, Bobin, Röle bobini, Tel
| LED parlak ışık verir |
