Son zamanlarda birçok dergi ve sitede bilgisayar güç kaynaklarının deneylerde kullanılması ile ilgili yazılar çıkmaya başladı. Önce yanlızca yabancı sitelerde rastladığım bu tür yazılara yerli sitelerde de rastlamaya başlayınca 15-20 sene önce Emre SOMÇAĞ (TA1I) ile yaşadığımız bir olay aklıma geldi.

Emre evde kurduğu dinleme odasındaki cihazları beslemek için piyasadan o günlerde en kaliteli ve dayanıklı diyerek satılan bir güç kaynağını epeyi tuzlu bir fiyat ödeyerek almıştı. Anahtarlama sistemi ile çalışan ve yanılmıyorsam  13,5V 25 ya da 30A veren kaynağı bağlanması ile hem kısa dalga hem de VHF bantlarında zayıf istasyonlar derinden gelen gürültüler arasında anlaşılamaz hale gelmişti.

Bunun üzerine o güç kaynağı hemen emekliye ayrılmış ve yerini hiç gürültü yapmayan eski moda transformatörlü bir güç kaynağı konmuştu.

Bunu hatırlayınca şu işin birde öteki tarafına bakma zamanı geldi dedik Levent Şaşmazel (WW2L) ile kendi kendimize. Bunun için üç adet güç kaynağı bulduk. İlki DELL marka sunucularda kullanılan bir güç kaynağı, ikincisi  piyasada ucuz ve bol bulunan Çin malı markasız bir bilgisayar güç kaynağı ve sonuncusu da Levent’in masasında duran eskilerden kalma HP marka ayarlı güç kaynağı. (Gençlere not: Eski günlerde HP ölçü aletleri piyasasının lideri idi).

DELL kendi sahasında lider bir kuruluş ve o yüzden düşük kalite bir besleme kaynağı kullanarak adını lekelemek istemeyeceğini varsaydığımızdan araştırmamızı ilk olarak onun üzerinde yoğunlaştırdık.

İlk önce sinyalleri görüntüleyebilmek osiloskopumuzu hazırladık.

Ucuna X10 probu taktığımız kanalın seviyesini de 20mV olarak ayarladık, yani ekrandaki her sıra 200mV’a karşılık oldu. Sonra etrafına 100 turluk bobin sarılmış bir ferit çubuk bulduk hurdaların içinde. Çubuğumuzun görevi, eğer bulabilirsek, manyetik alanı elektrik sinyaline çevirmek.

Her şeyi yerine yerleştirdikten sonra sıra DELL güç kaynağımızı çalıştırmaya geldi. Önce 12V25W’lık bir oto ampülünü + ve – 12V uçlarının arasına yerleştirdik nedeni ise PC güç kaynaklarının yük bağlanmadan çalışmıyor olmaları. Ardından da güç kaynağının çalışmaya başlayabilmesi için PS-ON sinyalini negatif uçlardan birine bağlamamız gerekiyordu.

Normal PC güç kaynaklarında bu 20 li soketin 13 (yeşil kablo) ve 14 (siyah kablo) üncü uçlarını kısa bir kablo ile birleştirerek oluyor. Fakat DELL güç kaynaklarında yeşil kablo yok ve 14 üncü uç boş. İnternet’te biraz araştırma yapınca DELL’in bu sinyali başka bir noktadan, yani 11 numaralı ayaktan (gri) geçirdiğini bulduk. Bu noktayı siyah kablolardan birine bağlayınca güç kaynağı çalışmaya başladı.

Ardından osiloskop probumuzun ucuna bobinimizi bağlayarak önce kabloların üzerinde sonrada güç kaynağının metal kutusu üzerinde dolaştırmaya başladık.

Devamlı düz bir çizgi gösteren ekran bobin kutunun sağ tarafındaki havalandırma ızgarasının önüne gelince sinyaller göstermeye başladı. Yani bu noktada kutudan dışarı manyetik alan kaçağı olduğunu gördük.

Ekrandaki şekle göre manyetik gürültü belirli aralıklarla oluşan bir çoğuşma (patlama) şeklinde idi.

Ardından osiloskopun uçlarını AC konumunda 12V gerilim çıkışına bağladık. Eğer doğru akımın üzerinde beslemeden kaçan alternatif gerilim ya da gürültü varsa ekranımızda görülecekti.

Gördüğünüz gibi tertemiz bir çıkış aldık. 5V ucunda da aynı temizlikte bir çıkış gördük. Aslında DELL’den bundan başkasını da beklemiyorduk.

Şimdi sıra Çin malı güç kaynağımızı test etmeye gelmişti. Çin mallarına karşı önyargımızdan dolayı bu kaynaktan hiç de iyi netice beklemiyorduk.

İlk adım olarak manyetik alan taraması yaptık ve bu ünitede DELL gibi aynı noktada manyetik gürültü gösterdi.

Gürültü seviyesi DELL beslemede gördüğümüz kadar olsa bile çoğuşma (patlama) sıklığı daha fazla idi. Ardından 5V ve 12V çıkışlarını ölçtük gürültü için.

Hem 12V hemde 5V çıkışlarında gürültü gördük. 12V çıkışında gürültü sünen çoğuşmalar (patlama) halinde iken 5V çıkışında öbür taraftaki çoğuşma (patlama) noktalarında ani çıkışlar gösteren devamlı bir gürültü vardı.

Netice olarak tahmin ettiğimiz gibi Çin malı güç kaynağımız Dell ile kıyaslandığında çok düşük bir kalitede çıktı.

Sonra bütün bu testleri Ebay‘dan alınma HP marka 0-20V 0-1A arası çıkış veren besleme kaynağında tekrarladık.

Testlerin sonucunu anlatarak ve resimlerini koyarak boşuna yazıda kalabalık yapmayalım dedik, çünkü her testte osiloskop dümdüz bir çizgiden başka bir şey göstermedi, yani 25-30 yaşında olan bu küçücük HP deneyler için ideal bir güç kaynağı olarak son teknoloji bilgisayar güç kaynaklarına kafa tutuyordu..

Son olarak güç kaynaklarımızın kısa dalga dinlemedeki etkilerini görmek için Kenwood TS850S alıcı vericinin yanında çalıştırdık, önce anten bağlı iken sonrada anteni çıkararak çalıştırdığımızda cihaz çıkışındaki gürültü seviyesi ve niteliğinde hiç bir değişim oluşmadı.

Ardından aynı güç kaynaklarını Softrock V6 20 ve 40 metre alıcı verici bir devre üzerinde ve devreyi de aynı kaynaklardan besleyerek denedik.

Güç kaynaklarımızı test ederken okuduğumuz manyetik ve elektrik gürültülerinden sonra bu son testte neticenin tamamen olumsuz çıkacağını varsayıyorduk. Ama umduğumuzun aksine ne DELL, ne de ucuz Çin malı kaynak taradığımız amatör bantlarında her hangi bir gürültüye neden olmadı.

İşi daha zorlaştırmak için Softrock’un metal kapağını açıp manyetik etki altında kalması için güç kaynaklarına yaklaştırdık ama bu da bir değişiklik yaratmadı.

Eh artık bu noktada pes edip geri çekilmenin tam zamanı dedik ve netice olarak PC güç kaynaklarının, her ne kadar temiz bir güç sağlamasalar da devreler üzerinde olumsuz bir etki yaratmadıklarına karar verdik.

Ama kişisel olarak ben yine de ilk yaptığım bir devreyi çalıştırırken toroid transformatörlü ve çıkışı ayrıca bobin ve kondansatörle filtrelenen bir güç kaynağı kullanmayı yeğliyorum. Nedeni ise devrenin çalışmaması durumunda en azından besleme kaynağımın doğru çalıştığını varsayabilmek. Toroid transformatör kullanmamın nedeni de hem verimliliğinin “E” tipi transformatörlerden yüksek olması hem de dairesel yapısından dolayı etrafında manyetik alan oluşturmaması.

Alttaki resimde bir ATX güç kaynağının bağlantı uçları tanımlanıyor. Pin noktalarında gördüğünüz renkler normal olarak bu güç kaynaklarının bağlantı kablolarında kullanılan renkler.

Uç adı açıklamaları: